آسیب شناسی طرح ناظر بر تأسیس، فعالیت و نظارت بر سازمانهای مردمنهاد

مقاله حاضر به طور کلی نیم نگاهی به جایگاه سازمانهای مردم نهاد در ایران دارد و به طور خاص معطوف به آسیبشناسی طرح ناظر بر تأسیس، فعالیت و نظارت بر سازمانهای مردم نهاد است. سازمان های مردم نهاد، سازمانهایی مستقل، غیرانتفاعی،عامالمنفعه، داوطلبانه، غیرسیاسی، دموکراتیک و سازمان یافته هستند که رسالت اصلی آنها با توجه به رشد آگاهی مردم و تمایل آنها به مشارکت در اداره امور، پرکردن خلأهای موجود میان دولت و مردم، جبران نقایص بازار و دولت و ضربه گیری در مقابل این دو است. این سازمانها با ابتناء بر اصل داوطلبی (مشارکت) و رویکرد کار-محوری توانستهاند گام های مؤثری در ارتقای کارآمدی بردارند. در ایران هم زمان با رشد آگاهی و افزایش مشارکت آنها در تعیین سرنوشت جمعی و به دلیل عدم انطباق قوانین با تحوّلات مربوط به جامعه مدنی و تکوین سازمان های مردم نهاد، قوه مجریه در راستای سازماندهی نحوه تأسیس و فعالیت این سازمان ها به تکاپو افتاد و به استناد ماده 182 قانون برنامه سوّم توسعه و اصل 138 قانون اساسی مبادرت به تصویب آیین نامهای در این خصوص نمود. با این حال، ضرورت قانونمند سازی تأسیس و فعالیت سازمان های مردم نهاد، باعث شد تا طرح ناظر بر تأسیس، فعالیت و نظارت بر سازمان های مردم نهاد برای سازماندهی تأسیس و فعالیت و یکنواختی مقررات حاکم بر آنها پیشنهاد شود. متأسفانه بررسی طرح مزبور نشان میدهد که دغدغه اصلی طراحان، نه تنها تقویت و سازماندهی تسهیلی تأسیس و فعالیت سازمان های مردم نهاد نبوده، بلکه با عنایت به نگرش توطئه ای طراحان به این نهاد مدرن، بیشتر بر سازوکارهای نظارتی آن هم از نوع استصوابی تأکید دارد و به گونه ای شگفت آور زمینه ساز تحدید آزادی انجمن و تشکل را فراهم میسازد